Haftalık söylediğim ve paylaştığım türkülere ve ilahilere dair araştırdığım bilgileri paylaşmaya niyet ediyorum.
Aynı zamanda bildiğiniz gibi Tümata kaynaklı İspanya’daki bir okulda makamlar ve sufi Türk müziğinin şifası üzerine düzenli eğitim alıyorum.
Burada öğrendiklerimi de bundan böyle daha çok paylaşmak niyetim.
Haydi bismillah o zaman. Erzurumlu Emrah’ın Bugün Ben Bir Güzel Gördüm’ü ile başlayalım.
Contents
Bugün ben bir güzel gördüm şiiri
Bugün ben bir güzel gördüm
Bakar cennet sarayından
Kamaştı gözümün nuru
Onun hüsn-ü cemalinden
Salındı bahçeya girdi
Çiçekler selama durdu
Mor menekşe boyun eğdi
Gül kızardı hicabından
Bahçenin kapısın açtım
Sandım ki cennete düştüm
Sevdim coştum helallaştım
Buse aldım yanağından
Bahçenin kapısı daldır
Dalında öten bülbüldür
Emrah da bir edna kuldur
Bağışla geç günahından
Bugün ben bir güzel gördüm hikayesi
Bu türkünün hikayesine dair net bir şey bulamamış olsam da, türkünün benim içimde yarattığı hikayeden bahsetmek isterim.
Erzurumlu Emrah hem klasik tarzda hem de hece vezninde yazan bir halk şairi.
Hem medrese görmüş, hem de Anadolu’nun farklı yerlerinde aşk maceraları yaşamış biri.
Güzellemeleri Karacoğlan’ı hatırlatıyor.
Aynı zamanda Nakşibendi tarikatına bağlı, yani tasavvuf geleneğinin içinde olan bir aşık.
Bu türkü bana an’da olmayı hatırlatıyor. Erzurumlu Emrah sevdiğini görünce her şey kayboluyor. Zaman ve mekan anlamını yitiriyor. An açılıp, sonsuza ulaşıyor.
Anın içinden açılan ilhamlarla sevdiğini anlatıyor bize ve nasıl bir anlatış.
O anlatışın etkisi ile Emrah’ın o güzel’i gördüğü yerde, onun yanıbaşında oluyorsunuz. Mor menekşeye dokunuyor, öten bülbülü duyuyorsunuz.
Bugün ben bir güzel gördüm sözleri kime ait
Emrah mahlaslı bu türkü, Tokat yöresinden İbrahim Karataş kaynak gösterilerek yayımlanmaktadır. Mustafa Hoşsu tarafından derlenmiştir.
Türkü Erzurumlu Emrah’a aittir.
Erzurumlu Emrah kimdir?
Erzurum’un Ilıca bucağına bağlı Tanbura köyünde 1775 yılında doğmuş olan bir aşıktır. Ünü ve etki alanı çok fazladır.
Aşık fasıllarında eserleri okunmuştur.
Erzurumlu Emrah hangi dönem?
19. yüzyılda Dertli, Seyrani, Dadaloğlu, Sururi ve Aşık Tahiri ile birlikte Erzurumlu Emrah Aşık edebiyatının temsilcilerindendir.
Erzurumlu Emrah kısaca hayatı
Trabzon, Sivas, Ünye, Kastamonu, Konya, Niksar, Niğde, Sinop ve İstanbul’da yaşadığı söylenmektedir.
Erzurum’da medrese öğrenimi görmüştür.
Nakşibendiliğin Halidi koluna bağlıdır.
Şiirlerinde klasik şiirden etkilenmiştir, özellikle Hatayi, Fuzûlî, Baki ve Nedim’den.
Tasavvuf şiirinde ise Karacaoğlan, Aşık Ömer ve Gevheri etkilerı vardır.
Erzurumlu Emrah Badeli âşık mı?
Badeli aşığın sözcük tanımı şöyle. Düşünde bir pirin elinden aşk badesi içerek saz çalıp söyleyen halk şairi.
veya
1. Düşünde, Hızır’ın içirdiği bade ile dili çözülen, yani şiir söylemeye, âşıklığa başlayan kişi.
2. Halk öykülerinde, Hızır ya da pirlerce uykuda sevgililerinin resmi gösterilip bade içirilen, böylece hem o sevgiliye âşık olup hem de koşuk söylemeye başlayan öykü kahramanı, âşık.
Daha önce Sümmani’nin Ervah-ı Ezelde türküsünü seslendirirken bahsetmiştim mesela. Aşık Sümmani’nin 11 yaşında aşk badesinden içerek aşık olduğundan.
Mehmet Yardımcı’nın Âşık Edebiyatında Rüya Sonrası Âşık Olma (Bade İçme) yazısını okuyabilirsiniz.
Âşık edebiyatında bade içme, rüya motifi bir gelenek icabıdır. İnanışa göre âşık olmak için ya usta yanında yetişmek ya da mutlaka “pîr” elinden bade içmek gerekir.
Âşık edebiyatında rüya; kişinin şiir söyleme yeteneği kazanmasında, dini bilgiler ile ledün ilmini öğrenmesinde, kişinin , âşıklık özellikleri kazanmasında önemli etkendir.
Rüya genellikle çocukluk ve gençlik çağında görülür. Badeli âşıklardan Ferrahî 12 yaşında, Musa Merdanoğlu 13 yaşında, Hıfzî 18 yaşında, Pervanî 19 yaşında, Müdamî 14 yaşında, Feymanî 23 yaşında rüya görüp bade içmiştir. 40 yaşının üstünde bade içenlerin sayısı oldukça azdır.
Âşıklar rüya görmeden önce onları bu olaya hazırlayan bazı nedenler vardır. Çıraklık, çevre, saz-söz, maneviyat, sıkıntı ve ani deprasyon gibi nedenlerden sonra rüya görülmekte, bade içilmektedir. Bade bir pîr, üçler, beşler, yediler, kırklar ve Hz. Ali, Hacı Bektaş Veli gibi bir din ulusu tarafından içirilir.
Mehmet Yardımcı
Erzurumlu Emrah ise badeli aşık değildir.
Yetiştirdiği âşıklar kafilesiyle Emrah Kolu dediğimiz âşık kolunun oluşmuştur.
Anadoluda geniş şöhret kazanacak olan Gedai,Tokatlı Nuri gibi saz şairleri
üzerinde tesir bırakmıştır.
Aşıkların kol sahibi olması ne demek?
Mehmet Yardımcı ‘Emrah ve Emrah Kolundaki Aşıklarda Söz Varlığı’ makalesinde aşıklardaki usta ve çırak ilişkisini ve aşık kolunun nasıl oluştuğunu anlatmakta.
Âşık edebiyatında geleneğe bağlılık en önemli unsurlardan biridir. Usta âşık, saza ve söze yeteneği olan bir genci çırak edinir, yanında gezdirir. Saz ve sözdeki edası çırağa yansır.
Çırağın ustasında hâkim olan tavır kendinde yaşadığı gibi, bu eda kendinin yetiştirdiği çırağına da sirayet eder. Zamanla bu gelenek zinciri içinde aynı tarzda söyleyen bir âşık grubu oluşur.
İşte, usta çırak geleneği içinde, bir biri ardınca yetişen âşıklar tarafından odak hüviyetindeki usta âşığa bağlılık duyarak ona ait üslup, dil, ayak, ezgi, konu ve anıları devam ettiren gruba âşık kolu denir.
Mehmet Yardımcı, Emrah ve Emrah Kolundaki Aşıklarda Söz Varlığı
Erzurumlu Emrah nerede öldü?
1854 yılında Tokat’da vefat etmiştir. Türbesi Tokat, Niksar’dadır.
Erzurumlu Emrah’ın eserleri nelerdir?
Erzurumlu Emrah’ın eserleri ölümünden sonra diğer şahıslar tarafından derlenmiş ve kitap haline getirilmiştir. İki eseri vardır.
İlki, 1916 yılında Mehmed Abdulaziz Erzurumi tarafından basılan Divan-ı Emrah.
İkincisi ise, 1958 yılında Eflatun Cem Güney ile Çetin Güney tarafından hece ölçüsüyle yazılmış şiirlerinin toplandığı kitap; Erzurumlu Emrah’ın Hayatı ve Şiirleri.
Erzurumlu Emrah bestelenmiş şiirleri
Cem Karaca’dan severek dinlediğimiz aşağıdaki eser de Emrah’ın şiirlerine bir örnek mesela.
Sabahtan uğradım ben bir fidana
Dedim mahmur musun dedi ki yok yok
Ak elleri boğum boğum kınalı
Dedim bayram mıdır dedi ki yok yok
Dedim inci nedir dedi dişimdir
Dedim kalem nedir dedi kaşımdır
Dedim on beş nedir dedi yaşımdır
Dedim daha var mı dedi ki yok yok
Dedim ölüm vardır dedi aynımda
Dedim zulüm vardır dedi boynumda
Dedim gül memeler dedi koynumda
Dedim ver ağzıma dedi ki yok yok
Dedim Erzurum nedir dedi ilimdir
Dedim gider misin dedi yolumdur
Dedim Emrah nendir dedi kulumdur
Dedim satar mısın dedi ki yok yok
Bugün ben bir güzel gördüm nota
Son olarak Bugün Ben Bir Güzel Gördüm türküsünün notasını da ekliyorum.
Davet her zamanki gibi aynı.
Türküyü anda kalarak dinlemenize ve hatta söylemenize.
Aşıkların gönlüne gelen güzelliklerin kalbinize dolması dileği ile.